تحقیق اثرات سرریز بین المللی تکنولوژی بر رشد اقتصادی ایران

چکیده:

با توجه به اینکه کشور ایران در زمره کشورهای در حال توسعه قرار دارد و استراتژی توسعه صنعتی را سر لوحه کار خویش قرار داده است، نیازمند واردات انبوه کالاهای واسطه ای و سرمایه ای است که همراه با آنها تکنولوژی نیز وارد می شود. بدیهی است مشخص کردن اثرات سرریز تکنولوژی بین المللی ناشی از واردات این دسته از کالاها به کشور بر رشد اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. همچنین از آنجا که تکنولوژی، دانش فنی و سرمایه انسانی از عوامل اساسی رشد کشورها در دهه های اخیر تلقی می شوند، لذا لازم است عوامل موثر بر افزایش دانش و تکنولوژی به عنوان متغیرهای اثرگذار بر رشد اقتصادی، به طور ویژه ای مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار گیرند که این تحقیق به دنبال این مساله است.

این تحقیق با استفاده از مدلهای رشد درونزا سعی می کند تا اثرات سرریز بین المللی تکنولوژی ناشی از جریان واردات تجهیزات و ماشین آلات به ایران را بر روی رشد اقتصادی بررسی نماید. در اینجا کانال تاثیرگذاری روی رشد بدین ترتیب است که افزایش واردات کالاهای واسطه ای-سرمایه ای ارزش افزوده فرایندهای تولید را افزایش داده و حجم بالاتر این نوع از واردات از سوی دیگر به خلق ایده های جدید کمک می کند و بدین ترتیب رشد اقتصادی را به دنبال خواهد داشت.

در این پژوهش به منظور بررسی اثرات سرریز بین المللی تکنولوژی ناشی از جریان کالاهای واسطه ای - سرمایه ای روی رشد اقتصادی از روشهای جدید تحلیل سریهای زمانی برای الگوسازی و برآورد استفاده شده است.

الگوی مورد استفاده، الگوی تصحیح خطای برداری یوهانسون-جوسلیوس است. دوره مورد مطالعه 1358 تا 1383 می باشد. با استفاده از 3 متغیر درونزای رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت، رشد واردات کالاهای واسطه ای - سرمایه ای و رشد سرمایه فیزیکی و با استفاده از یک مدل AK دو فرضیه زیر مورد آزمون قرار گرفته اند:

1- رشد واردات کالاهای واسطه ای و سرمایه ای (ماشین آلات و تجهیزات) روی رشد بلند مدت اثری ندارند.

2- در کوتاه مدت اثرات رشد واردات کالاهای واسطه ای و سرمایه ای روی رشد اقتصادی مثبت و معنی دار است.

نتایج حاصل از برآورد بلند مدت از هر سه روش OLS (آزمون انگل-گرنجر)، الگوی تصحیح خطای برداری (VECM) و الگوی ARDL مبنی بر این مطلب است که مقادیر رشد با دو دوره وقفه اثر مثبت و معنی داری بر نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت دارد. همچنین سرمایه فیزیکی و واردات، اثر مثبت و معنی داری بر نرخ رشد دارد.نتایج برآورد یوهانسون نشان می دهد که افزایش یک درصد در سرمایه فیزیکی و واردات به ترتیب نرخ رشد تولید را به میزان 67 و 48 درصد تغییر می دهد که این مطلب تایید کننده نتایج مدلهای قبلی است، بنابراین فرضیه اول رد می شود.

همچنین با استفاده از توابع عکس العمل و الگوی تصحیح خطا نشان داده شد که علاوه بر تاثیر بلند مدت متغیرهای ذکر شده، نوسانات این متغیرها نیز به تغییر در نرخ رشد تولید در کوتاه مدت خواهد انجامید و از آنجاییکه ضریب سرعت تعدیل مربوط به نرخ رشد اقتصادی بالاست (حدود 62 درصد)، می توان گفت که هر گونه عدم تعادل به سرعت برطرف می شود، بنابراین فرضیه دوم پذیرفته می شود.

از سوی دیگر نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که اثرات افزایش یک واحد واردات کالاهای واسطه ای بر رشد تولید نسبت به اثرات افزایش یک واحد سرمایه فیزیکی بسیار بیشتر است که می تواند ناشی از تکنولوژی همراه این دسته از کالاها باشد که در آنها متبلور است. به این ترتیب توجه به واردات این دسته از کالاها می تواند از طریق واردات تکنولوژی و بومی کردن آن به افزایش بازدهی سرمایه های فیزیکی در کشور منجر شود و از این رهرو می تواند یک عامل مثبت تلقی شود.

رابطه بین تجارت بین الملل و رشد اقتصادی

اگر دولتها به صورت منطقی اقدام به تجارت در سطح بین الملل نمایند، هیچ ایرادی در خصوص وجود فقر و گسترش آن در سطح جهان بر شرکتهای بین المللی و تجارت جهانی وارد نیست! شواهدی وجود دارد که در بین کشورهای فقیر آنهایی که با سایر کشورها مبادلات تجاری دارند، نرخ رشد بیشتری را در درآمد سرانه وکاهش بیشتری را در فقر تجربه کرده اند (نمونه بارز این موضوع را در تحولات اقتصادی اجتماع کشور چین می توان ملاحظه کرد) و کشورهای فقیری که تعرفه های گمرکی خود را کم کرده اند، درآمد ملی و اشتغال آنها افزایش پیدا کرده است (از کشور هند برای نمونه این امر می توان یاد کرد).

تجارت و سرمایه گذاری بین المللی، موتور رشد اقتصاد جهانی است. طی 50 سال گذشته میزان کالاهای مبادله شده در بیشتر نقاط دنیا 16 برابر شده است که این امر بیشتر به دلیل کاهش موانع گمرکی بوده است. در این میان رشد تجارت خدمات، از رشد تجارت کالا بیشتر بوده است. از میان تجارت کالاها نیز بیشترین مقدار متعلق به کالاهای واسطه ای - سرمایه ای صنعت می باشد.

به طور خلاصه، تجارت جهانی منجر به انتفاع اکثر کشورها شده است و کشورهایی که فقیر مانده اند، آنهایی هستند که بازارهای خود را به روی تجارت جهانی باز نکرده اند